File:Tình bằng hữu Nguyễn Mộng Tuân - Nguyễn Trãi.jpg

"Mang rượu đến cùng ông thưởng thức Say cùng người chớ tỉnh riêng ta".

Nguyễn Mộng Tuân (Cúc Pha) và Nguyễn Trãi (Ức Trai) là hai nhân vật lịch sử có nhiều điểm chung như: Cùng tuổi (SN 1380), cùng đỗ Thái học sinh khoa Canh Thìn (1400), cùng tham gia Khởi Nghĩa Lam Sơn - Khai quốc công thần Triều Lê, cùng là trọng thần, danh nho và cùng bị Triều Lê Sơ gây họa. Do vậy hai ông có mối quan hệ bằng hữu để đời.

Sau khi đánh tan quân Minh, đất nước thái bình, thì cũng là lúc nội bộ vua tôi, quan văn - võ bắt đầu nghi ngờ, đố kỵ, phe phái nội - ngoại tộc phát sinh. “Thỏ chết, cung treo”, thời Lê Thái Tổ, các đại thần như Trần Nguyên Hãn, Phạm Văn Xảo … bị giết, Nguyễn Trãi cũng bị nghi ngờ và đẩy vào đại lao. Hơn ai hết, Nguyễn Mộng Tuân thấu hiểu Nguyễn Trãi, nên tìm mọi cách để vào thăm bạn đồng môn, Nguyễn Mộng Tuân là người xin với vua được vào thăm Nguyễn Trãi, cùng với Lê Văn Linh kêu oan cho Nguyễn Trãi.

Mối tình tri kỷ giữa Cúc Pha và Ức Trai được thể hiện qua các bài thơ phú qua lại, chia sẻ buồn vui, thế sự. Tiêu biểu nhất là bài Mừng Tân Gia và bài Họa vần bài thơ của Hoàng môn thị lang Nguyễn Cúc Pha mừng nhà mới của Ức Trai.

Nhìn nhận thời thế, thế thời đã thế, nên Nguyễn Mộng Tuân nhân dịp đến mừng nhà mới của Nguyễn Trãi, ông đã khéo léo khuyên Nguyễn Trãi “Đem rượu đến cùng ông thưởng thức; say theo người chớ tỉnh riêng ta” trong bài thơ “Mừng Tân Gia”. Cúc Pha ẩn ý nhắc nhở bạn chi kỷ Ức Trai khi Nhà Lê đã không còn trọng dụng mình nữa “Thỏ chết, cung treo”. Thì nên “say cùng người, chớ tỉnh riêng ta” để tránh hậu họa.

Đáp lại lời của Cúc Pha, Ức Trai đã họa vần bài thơ của Hoàng Môn Thị lang Nguyễn Cúc Pha mừng nhà mới, có đoạn: “Cười tớ về già cuồng lại quá Thứ công tỉnh đấy xóm giềng coi” Trong khi Nguyễn Mộng Tuân khuyên Nguyễn Trãi “Say theo người” thì Nguyễn Trãi vẫn “tỉnh đấy xóm giềng coi”. Năm 1442, đời Lê Thái Tông, Nguyễn Trãi bị họa tru di tam tộc trong vụ án “Lệ Chi Viên”. Khoảng 7 năm sau thì Nguyễn Mộng Tuân cũng không tránh được hậu họa, Căn cứ mối tình bằng hữu và cuộc đời của Cúc Pha và Ức Trai, hậu duệ của Cúc Pha là Nguyễn Xuân Quang có thơ rằng: ĐEM tài trí gánh giang sơn RƯỢU cay thế sự thiệt hơn quản gì NỒNG nàn hương vị sơn khê CÙNG nhau thơ phú đam mê sắc trời ÔNG tôi sinh kiếp cùng thời THƯỞNG ban chức tước được lời vua khen THỨC lòng lắm kẻ hờn ghen SAY trong danh vọng trắng đen khó lường. CÙNG chung kiếp nạn oan trường NGƯỜI đành đổi họ tha phương xứ người CHỚ trêu cho cái sự đời TỈNH xong giấc mộng vua thời minh oan RIÊNG chung thôi cảnh làm quan TA về ở ẩn bình an cuộc đời.